Team SpectroomΣτις 31 Μαΐου 1910, οι Βρετανοί δημιούργησαν την “Ένωση της Νότιας Αφρικής”, μια αυτόνομη διακυβέρνηση, αποτελούμενη ουσιαστικά από τις αποικιοκρατικές περιοχές της Νότιας Αφρικής, πάντα όμως μέσα στα πλαίσια της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Μετά τις ένοπλες αλλά αποτυχημένες προσπάθειες για ανεξαρτησία, στράφηκαν στη πολιτική. Το 1918 ιδρύθηκε η “Αδελφότητα των Αφρικάνερ” με σημαντική πολιτική επιρροή.
Το 1948, το Εθνικό Κόμμα του τότε κράτους της “Ένωσης της Νοτίου Αφρικής” που αποτελούνταν από τους “Λευκούς” αποικιοκράτες (Αφρικάνερς), κερδίζει τις εκλογές και την εξουσία. Αρχίζει να προωθεί πολιτικές προστασίας του πληθυσμού των Αφρικάνερ αλλά και των υπολοίπων λευκών, νομοθετώντας το Apartheid, όπου επιβάλλονται δια νόμου οι φυλετικές διακρίσεις.
Για αρχή, απαγορεύτηκαν οι γάμοι μεταξύ διαφορετικών φυλών, ξεκινώντας μια σειρά “διαχωρισμών” που επιβλήθηκε από την κυβέρνηση σε όλα τα επίπεδα της καθημερινότητας, από την παιδεία, την εργασία, την διασκέδαση, ως την υγεία. Όσοι αντιστάθηκαν, έχασαν την ζωή τους ή φυλακίστηκαν για δεκαετίες.
Στην τοπική διάλεκτο των Αφρικάνερ, Απαρτχάιντ σημαίνει “διαχωρισμός” (apartness) και ο πληθυσμός της χώρας χωρίστηκε σε τέσσερις φυλετικές κατηγορίες (Λευκοί, Μαύροι, Έγχρωμοι/Μιγάδες και Ινδοί/Ασιάτες) ενώ επιβλήθηκαν συγκεκριμένες περιοχές διαβίωσης για την κάθε φυλή, οδηγώντας φυσικά, σε βίαιες μετοικήσεις. Το 1970 καταργείται η πολιτική εκπροσώπηση, όσων δεν ήταν λευκοί, και γίνεται περιορισμός τους σε απομονωμένες “νησίδες γης”, τα λεγόμενα εθνικά κρατίδια “Μπαντουστάν”.
Το 1990, ο Φρεντερίκ ντε Κλερκ (τελευταίος Λευκός Πρόεδρος) ξεκίνησε διαπραγματεύσεις για τη λήξη του Απαρτχάιντ, με αποτέλεσμα τη διεξαγωγή δημοκρατικών εκλογών το 1994 και την συμμετοχή όλων των εθνοτήτων, από τις οποίες εξελέγη το “Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο” με ηγέτη τον Νέλσον Μαντέλα. Ο Ντε Κλερκ, μοιράστηκε το Νόμπελ Ειρήνης το 1993, μαζί με τον Νέλσον Μαντέλα. Η Νότια Αφρική αναφέρεται συχνά ως “Έθνος Ουράνιο Τόξο”, όρος που επινοήθηκε από τον αρχιεπίσκοπο Ντέσμοντ Τούτου και χρησιμοποιήθηκε από τον Νέλσον Μαντέλα ως μεταφορά για την περιγραφή της πολυπολιτισμικής απάντησης, στον ρατσισμό και την ξενοφοβία της ιδεολογίας του Απαρτχάιντ.
Το 1995 ιδρύεται από τον Νέλσον Μαντέλα, η ανεξάρτητη “Επιτροπή Αλήθειας και Συμφιλίωσης” (Truth and Reconciliation Commission -TRC). Ο σκοπός της TRC ήταν να ερευνήσει τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια του απαρτχάιντ.
Η επιτροπή αποτελούνταν από 17 μέλη, συμπεριλαμβανομένου ενός προέδρου, ενός αντιπροέδρου και 15 μελών. Ο πρόεδρος της TRC ήταν ο Ντέσμοντ Τούτου, ένας ακτιβιστής για τα ανθρώπινα δικαιώματα, βραβευμένος με Νόμπελ Ειρήνης.
Η TRC είχε δύο κύριους στόχους:
- Να αποκαλύψει την αλήθεια για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια του Απαρτχάιντ.
- Να προωθήσει τη συμφιλίωση μεταξύ των φυλετικών ομάδων στη Νότια Αφρική.
Η Επιτροπή λειτούργησε από το 1995 έως το 1999. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, κατέγραψε μαρτυρίες από εκατομμύρια ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων θυμάτων, μαρτύρων, αλλά και παραβατών. Η Επιτροπή δημοσίευσε μια έκθεση 5.000 σελίδων, που περιέγραφε τα ευρήματά της.
Η TRC ήταν μια σημαντική προσπάθεια στην θεραπεία του τραύματος του Απαρτχάιντ. Η έκθεση της TRC βοήθησε στο να ενημερωθεί ο Κόσμος για τις αδικίες που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια του συστήματος και να προωθήσει τη συμφιλίωση μεταξύ των φυλετικών ομάδων στη Νότια Αφρική.
Η Επιτροπή, έχει αποτελέσει παράδειγμα και για άλλες χώρες, που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τραύματα του παρελθόντος. Η ιδέα της “επανορθωτικής δικαιοσύνης”, η οποία επικεντρώνεται στην αποκατάσταση των θυμάτων και τη συμφιλίωση των εχθρικών πλευρών, έχει επηρεάσει τη νομοθεσία και την πρακτική σε όλο τον κόσμο.
Η “Επιτροπή Αλήθειας και Συμφιλίωσης” (TRC) διαλύθηκε επίσημα το 1999, μετά την ολοκλήρωση της έρευνάς της. Ωστόσο, οι επιδράσεις της συνεχίστηκαν στη Νότια Αφρική, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο. Μετά τη διάλυση της TRC, το έργο της συνεχίστηκε από διάφορους Οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένου του “Εθνικού Ινστιτούτου για την Ειρήνη και τη Συμφιλίωση” (NIPR), μια δημόσια υπηρεσία που ιδρύθηκε το 2000 για να συνεχίσει τη δουλειά της TRC, στη διδασκαλία, την έρευνα και τη διάδοση της γνώσης για την επανορθωτική δικαιοσύνη.
Το 2001 ιδρύθηκε στο Γιοχάνεσμπουργκ,το “Μουσείο Απαρτχάιντ” αφιερωμένο στην ιστορία του συστήματος φυλετικού διαχωρισμού που εφαρμόστηκε στη Νότια Αφρική από το 1948 έως το 1991. Ο σκοπός του μουσείου είναι να διδάξει στους επισκέπτες για το Απαρτχάιντ και τις επιπτώσεις του. Το μουσείο θέλει να βοηθήσει τους επισκέπτες να κατανοήσουν την ιστορία του Απαρτχάιντ, να αναγνωρίσουν τις αδικίες που συνέβησαν και να εργαστούν για να προωθήσουν την ισότητα και τη δικαιοσύνη, προσφέροντας μια ποικιλία εκθεμάτων και δραστηριοτήτων. Στα εκθέματα περιλαμβάνονται φωτογραφίες, έγγραφα, αντικείμενα και οπτικοακουστικό υλικό. Οι δραστηριότητες, περιλαμβάνουν περιηγήσεις, διαλέξεις, εργαστήρια και εκπαιδευτικά προγράμματα.
Το μουσείο είναι ανοιχτό για το κοινό και είναι δωρεάν για τους μαθητές και τους φοιτητές. Είναι πλέον, ένα δημοφιλές τουριστικό αξιοθέατο, που δέχεται πάνω από ένα εκατομμύριο επισκέπτες ετησίως. Αποτελεί ένα σημαντικό μνημείο για την ιστορία της Νότιας Αφρικής, καθώς λειτουργεί σαν κέντρο εκπαίδευσης και ενημέρωσης για το Απαρτχάιντ. Η είσοδος στο Μουσείο, γίνεται από διαφορετικές πόρτες, όπου φέρουν την ένδειξη “Για Λευκούς” και για “Μη Λευκούς”… Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει διαφορά, στο ποια πόρτα θα χρησιμοποιηθεί, αφού η ένδειξη έχει συμβολικό χαρακτήρα, προϊδεάζοντας τον επισκέπτη σχετικά με τον καθημερινό φυλετικό διαχωρισμό, που βίωναν οι Νοτιοαφρικάνοι. Παρόλα αυτά, πολλοί επισκέπτες βρίσκονται σε σύγχυση, σκεπτόμενοι μια τυχόν “λάθος” επιλογή, κι ας έχει παρέλθει η περίοδος του Απαρτχάιντ…
Το κλίμα σχετικά με τον ρατσισμό και τον διαχωρισμό του παρελθόντος στη Νότια Αφρική είναι σύνθετο και μεταβαλλόμενο. Από τη μία πλευρά, έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στην επίλυση του θέματος. Η κατάργηση του απαρτχάιντ το 1994 άνοιξε το δρόμο για μια νέα εποχή ισότητας και δικαιοσύνης για όλους τους Νότιο Αφρικανούς. Η ίδρυση της Επιτροπής Αλήθειας και Συμφιλίωσης (TRC) το 1995 βοήθησε να αποκαλυφθεί η αλήθεια για τις αδικίες που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια του απαρτχάιντ και να ξεκινήσει μια διαδικασία επούλωσης.
Από την άλλη πλευρά, εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις. Ο ρατσισμός και ο διαχωρισμός εξακολουθούν να υπάρχουν στη Νότια Αφρική, αν και με διαφορετικό τρόπο από ό,τι κατά τη διάρκεια του απαρτχάιντ. Για παράδειγμα, οι μαύροι Νότιο Αφρικανοί εξακολουθούν να είναι υπο-εκπροσωπημένοι σε θέσεις ηγεσίας και εξουσίας, και εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν διακρίσεις στην αγορά εργασίας και την εκπαίδευση.
Μια πρόσφατη μελέτη του Εθνικού Ινστιτούτου για την Ειρήνη και τη Συμφιλίωση (NIPR) διαπίστωσε ότι το 60% των Νότιο Αφρικανών πιστεύουν ότι ο ρατσισμός είναι ένα σοβαρό πρόβλημα στη χώρα. Η μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι οι μαύροι Νότιο Αφρικανοί είναι πιο πιθανό να αναφέρουν ότι έχουν βιώσει ρατσιστική διάκριση από τους λευκούς Νότιο Αφρικανούς.
Η κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής έχει δεσμευτεί να συνεχίσει να εργάζεται για την αντιμετώπιση του ρατσισμού και του διαχωρισμού, με μια εθνική στρατηγική η οποία περιλαμβάνει μέτρα για την προώθηση της ισότητας και της δικαιοσύνης, για όλους τους Νότιο Αφρικανούς. Η αντιμετώπιση του ρατσισμού στη Νότια Αφρική είναι μια συνεχής διαδικασία και παρόλο που έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος, υπάρχουν ακόμα πολλά που πρέπει να γίνουν.
Στέλιος Σέρρας
Άφησε ένα σχόλιο...