Στέλιος Σέρραςη προέλευσις των εορτών της Άνοιξης
Από τα πανάρχαια χρόνια ακόμη, οι Έλληνες γιόρταζαν ιδιαίτερα τον ερχομό της Άνοιξης, με πολλές και ποικίλες εορτές. Οι μήνες του βαρύ Χειμώνα, έκλειναν τον κόσμο στα σπίτια του. Οικισμοί αλλά και χωριά ολόκληρα, μένανε αρκετό καιρό αποκλεισμένα από την κακοκαιρία και τις χιονοπτώσεις. Ακόμη και γείτονες, κάνανε πολύ καιρό να ειδωθούν μεταξύ τους. Έτσι, η Άνοιξη και οι γιορτές της, προσμένονταν ανυπόμονα, με κύριο χαρακτηριστικό τους την χαρά, το γλέντι και το ξεφάντωμα.
Αυτό βέβαια, δεν μείωνε σε τίποτα τον τελετουργικό, λατρευτικό και συμβολικό χαρακτήρα των εορτών αυτών. Από τις εορτές του Διονύσου (Ανθεστήρια, Μεγάλα Διονύσια), της Δήμητρας, της Περσεφόνης (Ανθεσφόρια), του Άδωνι (Αδώνια), τα Διάσια και τα Προσχαριστήρια, ως τα Κρόνια και τα ρωμαϊκά Λουπερκάλια, η αναγέννηση της Φύσης, ο θάνατος και η ανάστασή της, ήταν οι σημαντικότεροι συμβολισμοί στα τελετουργικά και λατρευτικά δρώμενα. Από τα τέλη ακόμη του Φεβρουαρίου και τις αρχές του Μάρτη, άρχιζαν οι πρώτες γιορτές της Άνοιξης, που συνεχίζονταν κατά τόπους ως και τον Μάϊο.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Τριώδιο και Απόκριες
Το Τριώδιο για το χριστιανικό εορτολόγιο, είναι οι τρεις εβδομάδες πριν από τη Μεγάλη Σαρακοστή. Η Μεγάλη Σαρακοστή, αρχίζει από την Καθαρά Δευτέρα και διαρκεί έως την Κυριακή των Βαΐων, πριν από την Μεγάλη Εβδομάδα του Πάσχα. Το Τριώδιο αρχίζει από την “Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου”.
Η πρώτη εβδομάδα, λέγεται “προφωνή” ή “προφωνέσιμη” γιατί παλαιότερα υπήρχε το έθιμο να προφωνάζουν, δηλαδή να διαλαλούν τον ερχομό της αποκριάς, για να προμηθευτούν όλοι θρεφτάρια για την κρεοφαγία και την ευωχία. Κάποιος ανέβαινε σ’ ένα ψηλό σημείο και μεταξύ των άλλων έλεγε: “προσφωνούμαι σοι, πτωχέ, το σακκίν σου πώλησον, την εορτήν διάβησον” (βυζαντινή λαϊκή φράση).
Η πρώτη εβδομάδα ονομάζονταν και “απολυτή“. Σφάζονταν ή σκοτώνονταν με τουφεκισμό, όλοι οι οικόσιτοι χοίροι ή αρνιά. Η σφαγή είχε συμβολικό χαρακτήρα. Στο στήθος του χοίρου, χαράζονταν με μαχαίρι ένας σταυρός, και μέσα στις σχισμές τοποθετούσαν τρία αναμμένα κάρβουνα, στα οποία έκαιγαν πάνω τους, σπυριά από λιβάνι. Η Εκκλησία απαγόρευσε αυτά τα έθιμα σαν “ειδωλολατρικά”. Έψηναν δε, ένα κομμάτι από το ζώο, και το μοίραζαν στους παριστάμενους, που ήταν αρκετοί, γιατί στα χοιροσφάγια, προσδινόταν πάντοτε εορταστική εικόνα, και εύχονταν όλοι: “χρόνια πολλά”. Το συκώτι βράζονταν και προσφέρονταν στα παιδιά της γειτονιάς, για να γιορτάσουν τη “γουρ’νοχαρά“, ενώ οι μεγάλοι επισκέπτονταν συγγενικά σπίτια, για να προσφέρουν ένα μεζέ και να ευχηθούν.
Η δεύτερη εβδομάδα λέγεται “κρεατινή“, γιατί ακόμα και την Τετάρτη και την Παρασκευή, τρώνε κρέας άφθονο, πράγμα ασυνήθιστο για τον Έλληνα χωρικό, αυτή η υπερκατανάλωση κρέατος. Η Πέμπτη αυτής της εβδομάδος, λέγεται πανελληνίως Τσικνοπέφτη (Τσικνοπέμπτη), πιθανότατα γιατί κατά την ημέρα αυτή, οι γυναίκες “έλειωναν τα αλείμματα” και όλο το χωριό γέμιζε από την κνίσα. Μια άλλη άποψη είναι, γιατί κατά την ημέρα εκείνη, όλοι, ακόμη και οι φτωχότεροι, υποχρεούνταν να ψήσουν λίγο κρέας στη φωτιά “για να τσικνίσει”. Η τελευταία Κυριακή της Κρεατινής είναι των Απόκρεω, που είναι και το επίσημο Βυζαντινό όνομα της αποκριάς (δηλαδή: αποχή από το κρέας), ενώ η λέξη “καρναβάλι” ετυμολογείται στα λατινικά: carne = κρέας + vale = έχε γειά/χαίρε.
Η τρίτη εβδομάδα λέγεται “τυρινή” ή “μακαρονού” γιατί τρώνε μόνο γαλακτοκομικά και ζυμαρικά. Η εβδομάδα της Τυροφάγου παίζει τον ρόλο της βαθμιαίας εξάσκησης του στομάχου στην αλλαγή της δίαιτας, γι’ αυτό και παρεμβάλλεται μεταξύ της κρεοφαγίας και της νηστείας. Και σ’ αυτή την εβδομάδα εξακολουθούν τα φαγοπότια και οι νυχτερινές διασκεδάσεις. Συνηθίζονταν δε παλαιότερα στα χωριά, να γίνονται επισκέψεις μεταμφιεσμένων σε φιλικά και συγγενικά σπίτια.
Όλο το χωριό ήταν σαν μια οικογένεια, ενώ οι μεταμφιεσμένοι ήταν παντού ευπρόσδεκτοι, και τους επισκέπτονταν όλους. Πολλές φορές, γίνονταν προσπάθειες να τους αναγνωρίσουν, και μετά “άναβε το γλέντι”. Άρχιζαν τα όργανα και τα τραγούδια, από το βράδυ της Τσικνοπέφτης έως ακόμη και την Κυριακή της Τυρινής. Αυτό το δεκαήμερο, ονομάζονταν Μεγάλη Αποκριά ή “Μεγάλες Σήκωσες“.
Team Spectroom
Άφησε ένα σχόλιο...